Urlop wychowawczy także dla prowadzący działalność i osób na umowach-zlecenie

Osoby prowadzące działalność gospodarczą nie miały do tej pory prawa do urlopu wychowawczego, ponieważ prawo to przysługuje tylko pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Jeżeli przedsiębiorczy rodzic chce osobiście zająć się wychowywaniem dzieci po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, może co prawda zawiesić prowadzenie firmy, ale w tym czasie nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Oznacza to, że nie są za niego odprowadzane składki emerytalne i rentowe, co ma wpływ m.in. na wysokość jego przyszłej emerytury - w przeciwieństwie do pracowników etatowych, za których składki ZUS na urlopie wychowawczym płacone są z budżetu państwa . Do tego działalność można zawiesić maksymalnie na okres 2 lat, podczas gdy pracownicy etatowi mają prawo do 3-letniego urlopu wychowawczego. Urlop tego typu nie przysługuje również osobom pracującym na podstawie umów agencyjnych lub umów-zlecenia.

Projekt o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, przygotowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przewiduje, że zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby pracujące na podstawie umów-zlecenia, umów agencyjnych lub innych umów o świadczeniu usług będą miały prawo do podobnych rozwiązań, jak pracownicy na urlopie wychowawczym. W projekcie założono m.in., że ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym w związku z opieką nad dzieckiem podlegałyby osoby z co najmniej 6-miesięcznym stażem ubezpieczeniowym, które w czasie opieki nad dzieckiem zawiesiłyby działalność gospodarczą lub zaprzestałyby wykonywania umów-zlecenia czy innej umowy o świadczenie usług. W praktyce oznaczałoby to, że budżet państwa opłacałby w tym czasie składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne i rentowe) oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.
A co z osobami z krótszym stażem niż 6 miesięcy ubezpieczeniowym? W ich przypadku, jak również w przypadku osób wcześniej nieubezpieczonych, budżet państwa zapłaci jedynie składki na ubezpieczenia emerytalne, co oznacza, że takie osoby w ramach osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem nie będą miały prawa do opieki zdrowotnej z NFZ oraz nie będą chronione na wypadek niezdolności do pracy.

Składki na rzecz przedsiębiorców wychowujących dzieci byłyby płacone z budżetu przez tyle samo czasu, ile trwa obecnie urlop wychowawczy dla etatowców – do 3 lat, nie dłużej jednak, niż do ukończenia przez dziecko 4. roku życia (lub 18. roku życia w przypadku dziecka niepełnosprawnego).

Staż ubezpieczeniowy będzie miał również wpływ na podstawę wymiaru składek, czyli kwotę, od której odprowadzane są składki. Osoby z minimum półrocznym stażem ubezpieczeniowym będą miały prawo do wyższej podstawy wymiaru, a więc 60% prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (nie więcej jednak niż przychód lub kwota zadeklarowana, stanowiąca podstawę wymiaru składek). Tym samym podstawa wymiaru dla takich osób wynosiłaby 2 115,60 zł, co oznaczałoby, że składka emerytalna wynosiłaby 412,97 zł, natomiast rentowa 169,25 zł (dla wskaźnika wynagrodzenia obowiązującego w 2012 r.; należy spodziewać się, że w przyszłym roku wskaźnik ten będzie wyższy, a zatem wyższa będzie również podstawa wymiaru). Tym samym w przypadku przedsiębiorców, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, opłacane w okresie wychowywania dziecka przez budżet państwa, byłyby takie same, jak minimalne składki opłacane ogólnie przez przedsiębiorców.

Planowana wysokość składek płaconych z budżetu państwa

 * według wskaźników obowiązujących dla 2012 r.; ** dla płacy minimalnej przewidzianej na 2013 r.

Aktualna wysokość składek płaconych podczas urlopu wychowawczego przez budżet państwa

 * według przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kw. 2012 r.

 
Z kolei w przypadku osób z krótszym niż 6 miesięcy stażem ubezpieczeniowym podstawę wymiaru składek (tylko na ubezpieczenie emerytalne) stanowiłaby kwota 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Biorąc pod uwagę, że w przyszłym roku minimalne wynagrodzenie ma wynosić 1600 zł, podstawą wymiaru byłaby kwota 1200 zł, co oznacza, że składka emerytalna dla takich osób wynosiłaby ok. 234 złotych. 

Podobne zasady dotyczące podstawy wymiaru miałyby także obowiązywać pracowników etatowych na urlopie wychowawczym, dla których obecnie podstawą wymiaru jest 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, co oznacza, że obecnie podstawą wymiaru dla etatowców jest kwota 2 098,09 zł (obliczona na podstawie wynagrodzenia za II kwartał).
Z  szacunków autorów projektu ustawy wynika, że w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą opłacanie składek na ubezpieczenie emerytalne w okresie opieki nad dzieckiem zwiększyłoby emeryturę o blisko 75 zł miesięcznie (dla kobiet przechodzących na emeryturę w wieku 67 lat) w stosunku do sytuacji, w której przedsiębiorca zaprzestałby prowadzenia działalności w tym czasie i nie opłacał składek.

Proponowane zmiany w zakresie opłacania składek przez państwo dotyczą również rolników oraz duchownych.

Agata Szymborska-Sutton, Tax Care