Praca podczas zwolnienia lekarskiego. Jakie konsekwencje dla pracownika?

Kiedy lekarz wystawia pracownikowi zwolnienie lekarskie ZUS ZLA, jest to równoznaczne z oświadczeniem, że pracownik jest niezdolny do pracy przez tyle dni, ile zostało wskazane w zwolnieniu oraz że w ramach rekompensaty za wynagrodzenie za te dni otrzyma zasiłek chorobowy. Praca podczas zwolnienia lekarskiego jest sprzeczna z leczeniem czy rehabilitacją, które mają na celu odzyskanie zdolności do pracy. Jakie są jej konsekwencje na gruncie ZUS-u czy relacji z pracodawcą?

Kontrola chorego

Jeśli pracodawca odprowadza składki ZUS-owskie za min. 20 ubezpieczonych, ma prawo skontrolować osobę przebywającą na tzw. L4, czyli sprawdzić, czy w okresie stwierdzonej niezdolności do pracy pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem (§ 5 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad i  trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od prac oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich).

W mniejszych firmach kontrole może przeprowadzić ZUS. Lekarz orzecznik ZUS może narzucić choremu wykonanie badań czy przejrzeć dotychczasową dokumentacje medyczną (art. 59 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). W praktyce ZUS sprawdza zwolnienia trwające ponad miesiąc.

To pracodawca jako płatnik składek ZUS-owskich wypłaca zasiłek chorobowy, jeśli zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych. W przypadku przedsiębiorców, którzy do „chorobowego” zgłaszają mniej osób, zasiłek na czas choroby ich chorym pracownikom wypłaca ZUS.

Za pracę zarobkową można uznać nie tylko fizyczne zarabianie pieniędzy, ale także i zawieraniu umów, podpisywanie dokumentów czy nieodpłatną pracę np. dla rodziny. Warto zaznaczyć, że popularne w treści zwolnień lekarskich sformułowanie „pracownik może chodzić” nie oznacza, że może on na zwolnieniu np. zrobić remont domu czy wyjechać na urlop. Zgodnie z orzecznictwem odnosi się ono do poruszania się po domu, wyjścia do apteki po lekarstwa czy do przychodni na zabiegi rehabilitacji.

Konsekwencje dla pracownika

Na gruncie przepisów zasiłkowych, ustawodawca wskazuje jasno – jeśli pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci prawo do zasiłku chorobowego i to za cały okres tego zwolnienia (art. 17 ust. 1 ww. ustawy).

Zatem jeśli chory pobrał już zasiłek, na skutek podjęcia pracy podczas choroby nie tylko utraci prawo do dalszego pobierania, ale będzie musiał zwrócić już pobraną kwotę, a dodatkowo zapłacić odsetki od nienależnie pobranego świadczenia chorobowego. Z kolei z punktu widzenia stosunku służbowego, pracodawca może zwolnić pracownika, jeśli ten na zwolnieniu w sposób istotny naruszał zalecenia lekarza lub pracował w innym miejscu.

Wcześniejszy powrót do pracy

Jeśli nastąpiła poprawa zdrowia pracownika może on wrócić wcześniej do pracy niż wynika to ze zwolnienia, ale najlepiej, żeby udał się w tym celu na wizytę do lekarza medycyny pracy lub lekarza orzecznika ZUS. Ten pierwszy ma prawo wydać zaświadczenie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy. Ten drugi może „skrócić” zaświadczenie o niezdolności do pracy. Jeżeli po analizie dokumentacji medycznej i po przeprowadzeniu badania ubezpieczonego lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim, za okres od tej daty zaświadczenie lekarskie traci ważność (art. 59 ust. 7 ww. ustawy). Prawa do skrócenia zwolnienia nie ma natomiast lekarz rodzinny, który je wydał.

Katarzyna Miazek, Tax Care