Coraz więcej emisji DAB+ w całej Europie. Czy w Polsce dojdzie wyłączenia nadajników FM?

Norwegia już z końcem 2017 roku zakończyła emisję FM. Popularność radia w tym kraju wzrosła. Ostatnie nadajniki analogowe Szwajcaria zamierza wyłączyć z początkiem 2023 roku. W kilku krajach FM przejdzie do historii, jeśli z DAB+ korzystać będzie ponad 50 proc. słuchaczy.

Czy podobne działania mają sens w Polsce? - Standard DAB+ został już de facto zastąpiony przez jak najbardziej cyfrową transmisję sygnału stacji radiowych w internecie. Forsowanie tego standardu to swego rodzaju powrót do przeszłości, próba zmuszenia nadawców - i słuchaczy - do poniesienia dodatkowych nakładów na technologię która może i miała unikalne zalety, ale parę dekad temu - mówi portalowi Wirtualnemedia.pl Marek Sowa, współzałożyciel i przewodniczący rady nadzorczej Golf Channel Polska, wcześniej wiceprezes UPC Polska i prezes Agory.

Zdaniem menadżera internetowe radio w ostatnich latach zyskało na popularności zarówno w domach, jak i w samochodach dzięki aplikacjom na smartfony.

- Forsowanie DAB+ można porównać do zmuszania kierowców aby nadal korzystali z fabrycznej nawigacji w swoich samochodach, kiedy niemal wszyscy używają już w tym celu aplikacji w swoich smartfonach, lub funkcjonalności Apple CarPlay / Android Auto. Można wręcz postawić tezę, że forsowanie DAB+ przyspieszy migrację słuchaczy radia do internetu – ocenia Sowa.

Nadawcy komercyjni sceptyczni

Sytuacja  być może wyglądałaby inaczej, gdyby nie sceptycyzm wobec DAB+ największych komercyjnych graczy. - Grupa RMF od lat stoi na stanowisku, że system DAB+ jest przestarzały, nieefektywny i drogi - zarówno dla nadawców jak i dla odbiorców, bo będzie wymagał gigantycznych inwestycji w wymianę wszystkich radioodbiorników w kraju - mówił niedawno portalowi Wirtualnemedia.pl Krzysztof Głowiński, rzecznik prasowy Grupy RMF.

W podobnym tonie wypowiada się Eurozet. Mimo takich stanowisk Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zapowiada, że jesienią ma przeprowadzić konkurs na ogólnopolski multipleks.

- Przypuszczam, że KRRiT chce sprowokować rynek, żeby podjął się bardziej aktywnej roli, bo nadawcy komercyjni od lat niechętnie mówią o przejściu na emisję cyfrową - ocenia w rozmowie z portalem Wirtualnemedia.pl Jan Dworak, były prezes Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W wielu krajach to nadawcy komercyjni, a nie publiczni stawiają na DAB+. Dlaczego u nas jest inaczej? - Nasi główni nadawcy komercyjni, czyli RMF FM, Radio Zet, Radio Eska zajmują więcej niż połowę rynku radiowego, jeśli chodzi o słuchalność. Oni czują się dobrze w analogu. Udziały w rynku są już podzielone. Uruchomienie radia cyfrowego wymagałoby dodatkowych nakładów, bo mieliśmy do czynienia ze zmianą techniczną i mielibyśmy dodatkowych konkurentów na rynku - przekonuje Dworak.

Główne wady DAB+

Nadawcy komercyjni twierdzą, że DAB+ nie gwarantuje takiego zasięgu jak analogowy FM. W przypadku emisji cyfrowej sygnał jest albo go nie ma, w przypadku analogowej można odbierać sygnał mono albo z lekkim szumem.

Słuchanie odległych stacji jest w przypadku cyfrowego radia praktycznie niemożliwe. Internetowego radia można natomiast słuchać wszędzie, gdzie jest zasięg sieci komórkowej.

Limity danych stopniowo odchodzą do lamusa. Koszt odbiornika DAB+ gwarantującego lepszą jakość dźwięku to wydatek rzędu kilkuset złotych. W przypadku emisji wielu rozgłośni w ramach jednego multipleksu DAB+ jakość dźwięku też pozostawia wiele do życzenia.

Tego problemu nie ma w FM i internecie. W sklepach ze sprzętem radiowo-telewizyjnym coraz łatwiej znaleźć tunery umożliwiające korzystanie z radia internetowego.

Zobacz także: Reaktywacja eksperymentalnego multipleksu DAB+. Nowe rozgłośnie radiowe w Małopolsce

Jesienią konkurs na multipleks ogólnopolski

Mimo tych wad DAB+ KRRiT chce przyspieszyć cyfryzację radia w Polsce. Jeden z głównych argumentów KRRiT to rozwój DAB+ na innych rynkach europejskich. Jesienią rada może rozpisać konkurs na ogólnopolski multipleks. Zwiększony też będzie zasięg Polskiego Radia w DAB+.

- Polskie Radio uruchomiło i będzie dalej wspólnie z Emitelem uruchamiać kolejne nadajniki. Niedługo zasięg DAB+ będzie ogólnopolski. Zasięg będzie zwiększany. Głównie chodzi o to, aby pokryć zasięgiem szlaki komunikacyjne, drogi, żeby nie było w dziur w dostępie do programu radiowego. To jest istotne w kontekście cyfrowego radia o tyle, że wprowadzamy informator o niebezpieczeństwach i zagrożeniach. Ten zasięg również ze względów bezpieczeństwa jest istotny. Nawiasem mówiąc radio nie musi być włączone, żeby w razie niebezpieczeństwa samo się włączyło i ostrzegło kierowców - mówił niedawno przewodniczący KRRiT Witold Kołodziejski.

W DAB+ najwięcej rozgłośni Polskiego Radia i stacji katolickich

Już teraz w 41 lokalizacjach w Polsce dostępna jest stała emisja rozgłośni Polskiego Radia. Są to Jedynka, Dwójka, Trojka, Czwórka, Polskie Radio 24, Polskie Radio Dzieciom, Polskie Radio Kierowców, Polskie Radio Chopin, Polskie Radio dla Zagranicy i rozgłośnie regionalne Polskiego Radia.

Urząd Komunikacji Elektronicznej ogłosił z kolei zwycięzców konkursów na operatorów multipleksów lokalnych. DABCOM będzie operatorem MUXRL w Poznaniu (kanał 5C), Tarnowie (9C), Warszawie (10B), Katowicach (12C) i Częstochowie (12 D). PFN Infrastruktura wygrała z kolei konkurs w Toruniu (6C) i Rzeszowie (9B). To w tych lokalizacjach pojawią się jesienią lub na początku przyszłego roku nowe stacje.

Wiele częstotliwości przypadnie rozgłośniom katolickim, takim jak Radio Profeto. Tego typu stacje „królują” także w emisjach eksperymentalnych w różnych częściach kraju.

Kiedy wyłączenie emisji analogowej?

KRRiT na razie nie zdradza czy planuje wyłączenie nadajników analogowych. Jej szef Witold Kołodziejski sugerował jednak ostatnio, że nie będzie czekał z konkursami na nadawców komercyjnych.

- Przygotowujemy się do ostatecznej decyzji co do rozdysponowania pozostałych jeszcze w zasobach częstotliwości cyfrowych, czyli drugiego i trzeciego multipleksu. Nie obserwujemy większego zainteresowania pasmami dotychczasowych nadawców. W innych krajach, takie grupy jak RMF z DAB+ bardzo intensywnie korzystają. Jeżeli nie będzie zainteresowania, to ogłosimy na te częstotliwości otwarte konkursy i chętni będą mogli po nie sięgnąć i je wykorzystywać - mówił szef KRRiT.

Jeśli KRRiT forsowałaby na siłę przejście na DAB+, a czołowi nadawcy komercyjni dalej byliby sceptyczni, to mogłoby dojść do ogromnych zmian na polskim rynku radiowym. Trudno sobie bowiem wyobrazić emisję m.in. RMF FM i Radia Zet wyłącznie w internecie.

Austria

15 prywatnych stacji jest dostępnych na ogólnokrajowym multipleksie komercyjnym. W Wiedniu istnieje również regionalny MUX z 15 rozgłośniami. Stolice prowincji i ważne szlaki komunikacyjne są obecnie objęte zasięgiem. DAB+ dociera do około 85 procent ludności Austrii. Ponadto planowane są kolejne regionalne multipleksy w dużych miastach, takich jak Linz czy Graz. Nadawca publiczny (ORF) nie bierze jeszcze oficjalnego udziału w DAB+, ale jego rozgłośnie można usłyszeć naziemnie cyfrowo w niektórych częściach Tyrolu, w tym w jego stolicy Innsbrucku.

Belgia

Ponad 95 proc. populacji tego kraju może słuchać programów radiowych za pośrednictwem DAB+. Najpierw cyfrowe nadajniki uruchomiono we Flandrii, ale ostatnio multipleksy uruchomiono także w Walonii. Tym samym dostępne są programy belgijskiego nadawcy publicznego RTBF, adresowane do niemieckiej mniejszości stacje BRF i prywatne rozgłośnie radiowe. RTBF oferuje także tematyczne kanały, niedostępne w analogowym zakresie FM. To m.in. stacja o profilu sportowym i poświęcona epidemii koronawirusa. Lokalne multipleksy we francuskojęzycznej części Belgii uzupełniają ofertę FM. Rząd zapowiada wyłączenie nadawania analogowego dwa lata po tym jak przynajmniej 50 proc. odbiorców będzie korzystało z cyfrowego radia. We Flandrii działa multipleks z 12 stacjami publicznego nadawcy VRT i dwa multipleksy prywatne z 18 rozgłośniami. Komercyjna rozgłośnia Joe nadaje w DAB+ 5 ze swoich 7 internetowych stacji. Zdarzają się też kanały okolicznościowe. Na przykład z piosenkami świątecznymi przed Bożym Narodzeniem.

Bułgaria

W marcu 2020 roku wystartowały testy w DAB+ w Sofii. Wcześniej, bo w listopadzie 2019 roku miejscowy regulator przyznał licencję na emisję eksperymentalną. W ofercie jest 14 prywatnych rozgłośni radiowych.

Chorwacja

Narodowy multipleks z 16 stacjami radiowymi dociera do znaczącej części kraju w ramach emisji testowej. Chorwacki nadawca publiczny HRT od początku 2020 roku był zaangażowany w nadawanie trzech rozgłośni.

Czechy

W Czechach nastąpiła rozległa rozbudowa sieci: publiczny nadawca Český rozhlas (CR) dociera teraz ze swoimi stacjami za pośrednictwem DAB+ do 95 procent ludności – po uruchomieniu dziesięciu dodatkowych nadajników. Stacja nadaje nie tylko swoje dobrze znane rozgłośnie FM, ale także dodatkowe cyfrowe, takie jak radio jazzowe czy zupełnie nowe radio sportowe. Program sportowy wprowadzono z okazji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. Oprócz Český rozhlas, firmy Teleko, RTI i CRa obsługują lokalne multipleksy z prywatnymi stacjami we wszystkich większych miastach kraju i wzdłuż wszystkich głównych tras komunikacyjnych. Podobnie jak w przypadku Český rozhlas (CR), w ostatnich miesiącach zasięg pozostałych multipleksów znacznie się zwiększył, a rozgłośnie promowały odbiór w DAB+.

Dania

W zasięgu cyfrowego radia znajduje się 98 proc. powierzchni kraju. Prawie 45 proc. gospodarstw domowych posiada przynajmniej jeden odbiornik obsługujący standard DAB+. W skład multipleksu publicznego nadawcy wchodzi 12 stacji i 13 lokalnych rozgłośni. Poza Radiem Vinyl, Mix 7, Pop FM w krajowym multipleksie pojawiły się 3 kolejne komercyjne stacje. Duńskie radio korzysta także z nadajników na północy Niemiec, aby wypełnić luki w zasięgu w południowej części Danii. Wyłączenie emisji analogowej nastąpi, kiedy z cyfrowego radia korzystać będzie przynajmniej 50 proc. społeczeństwa. Obecnie to 28 proc.

Francja

Po uruchomieniu DAB+ w obszarach Paryża, Marsylii, Nicei, Lille, Lyonu i Strasburga do końca 2021 roku, zasięg cyfrowego radia zostanie rozszerzony o 15 dodatkowych regionów. Miejscowy regulator rynku radiowo-telewizyjnego CSA planuje, żeby do 2023 roku DAB+ był dostępny niemal w całym kraju. Chociaż harmonogram cyfryzacji jest opóźniony z powodu pandemii, w 2020 roku pojawiły się kolejne regionalne multipleksy, m.in. w Tuluzie i Bordeaux/Arachon. CSA wydała także licencje na dwa multipleksy, które zasięgiem obejmą największe miasta i autostrady. Mają obejmować 26 stacji. Swoje rozgłośnie chcą tam nadawać prywatne grupy: M6 (RTL, Fun Radio, RTL2), Lagardère (Europe 1, Virgin Radio, RFM), NextRadioTV (RMC, BFM Radio, BFM Business) i publiczne Radio France.

Gibraltar

Na brytyjskim terytorium zamorskim Radio Gibraltar prowadzi multipleks z trzema stacjami. Ponadto od początku października 2018 roku dostępne jest tutaj The Rock, pierwsze prywatne radio za pośrednictwem DAB+.

Grecja

W Grecji wystartowały pierwsze multipleksy. Pakiet składający się z 13 stacji nadawcy publicznego ERA działa w aglomeracjach Aten, Salonik i Patras. Ponadto nadawane były już różne multipleksy testowe prywatnych nadawców, a multipleks nadawców komercyjnych jest obecnie w fazie testowej w północnym regionie metropolitalnym Aten.

Hiszpania

W aglomeracji Madrytu i Barcelony działają trzy multipleksy, każdy z programami Radia Nacional de España (RNE) i prywatnych stacji radiowych. Chociaż nie ma jeszcze krajowego planu wprowadzenia DAB+, hiszpańska Wspólnota Autonomiczna Nawarry w północnej Hiszpanii zamierza ogłosić przetarg na częstotliwości Istnieją również emisje próbne DAB+ na Costa del Sol (Marbella) oraz na Wyspach Kanaryjskich Teneryfa i Gran Canaria (emisja chwilowo zawieszona z powodu pandemii).

Irlandia

Po tym, jak publiczny nadawca RTÉ tymczasowo zakończył swoją emisję w DAB, prywatne stacje radiowe wykazują obecnie duże zainteresowanie. Kilka emisji próbnych uznali za obiecujące.

Liechtenstein

W tym małym księstwie dystrybuowane są trzy multipleksy z niemieckojęzycznej części Szwajcarii. W regionalnym pakiecie dla Wschodniej Szwajcarii, publiczny nadawca z Liechtensteinu nadaje Radio L.

Luksemburg

Pierwsza emisja testowa ze stacjami w DAB+ odbyła się w Luksemburgu jesienią 2020 roku. Spółka RTL Broadcast Centre Europe (BCE) umożliwiła krajowym i lokalnym nadawcom publicznym i prywatnym testowanie systemów nadawczych w Dudelange i Hosingen. Skorzystało z tego dziesięciu nadawców, w tym RTL z niemieckojęzycznym radiem RTL. Jeśli emisja próbna zostanie oceniona jako udana, regularne multipleksy powinny pojawić się jeszcze w 2021 roku.

Malta

Wyspiarskie państwo jest jednym z liderów we wdrażaniu DAB+. Zasięg techniczny nadajników sięga 100 proc. Z dwóch krajowych multipleksów dostępnych jest 42 stacje radiowe.

Macedonia Północna

W Macedonii Północnej multipleks z programami nadawcy publicznego Makedonska Radio-Televizija (MR) był emitowany do 2020 roku w stołecznym regionie Skopje. Obecnie trwa dyskusje na temat rozpoczęcia regularnej emisji.

Monaco

W niewielkim księstwie działają dwa multipleksy z 23 prywatnymi stacjami radiowymi w języku francuskim, włoskim i angielskim.

Niemcy

Blisko 10 mln gospodarstw domowych w Niemczech posiada odbiornik DAB+, a 13 proc. Niemców słucha w ten sposób nadawanych stacji regularnie. Zasięg jest regularnie poszerzany. Do końca 2021 roku 42 proc. mieszkańców Bawarii będzie miało dostęp do DAB+, a 26,6 proc. mieszkańców tego regionu będzie z tej technologii korzystać. Poprawia się też oferta programowa. Pod koniec 2020 roku uruchomiono drugi ogólnokrajowy mutipleks, który obejmuje 16 stacji. W jego zasięgu jest 67 mln mieszkańców. Za Odrą nie brakuje też multipleksów regionalnych. Pierwsze nadajniki za naszą zachodnią granicą uruchomiono już ponad dekadę temu. Od tego czasu są prowadzona regularne kampanie zachęcające do przejścia na cyfrowy odbiór. Przynoszą skutek, bo co czwarty Niemiec korzysta z DAB+ w samochodzie. Publiczny nadawca ARD oferuje DAB+ 9 rozgłośni radiowych. Niemcy nie zdecydowały jeszcze kiedy mogłoby nastąpić wyłączenie emisji analogowej. Cyfryzacja radia ma być hybrydowa, czyli oparta o DAB+ oraz internet.

Niderlandy

W Niderlandach zasięg techniczny publicznych i komercyjnych stacji nadawanych w DAB+ przekracza 95 proc. powierzchni kraju. Istnieje publiczny i prywatny multipleks, a także pięć multipleksów regionalnych i multileks operatora MTVNL, który ma większy zasięg w dużych miastach i wzdłuż ważnych tras komunikacyjnych. W 2022 roku ma rozpocząć działalność dodatkowy multipleks dla nadawców komercyjnych. Od 2020 do 2022 potrwają emisje próbne lokalnych stacji. W 2020 roku sprzedano 2,2 mln tunerów z DAB+, które docierają do 17 mln mieszkańców. 56 proc. nowych samochodów jest wyposażonych w tunery pracujące w tym standardzie.

Norwegia

Norwegia była pierwszym krajem na świecie, który wyłączył krajowe i regionalne nadajniki FM. Zasięg stacji radiowych jest stabilny: 98 procent słuchaczy pozostało wiernych radiu, kupiło odbiorniki DAB Plus lub teraz słucha radia przez internet. 99,7 procent populacji w Norwegii może odbierać radio cyfrowe. Do tej pory zakupiono 6 milionów radioodbiorników DAB+. Multipleksy oferowane są na terenie całego kraju. Istnieje również siedem regionalnych i siedem lokalnych multipleksów. 23 stacje są dostępne w całym kraju. Mieszkańcy Norwegii słuchają więcej radia w DAB+ aniżeli wcześniej w FM.

Rumunia

Pięć stacji publicznych z portfolio Societatea Română de Radiodifuziune można słuchać za pośrednictwem DAB+ w Bukareszcie i okolicach. Multipleks wciąż jest testowany.

Szwecja

Oprócz multipleksu z publicznym Sveriges Radio (SR), który można usłyszeć głównie w dużych miastach, Nordic Entertainment Group (NENT) uruchomiła krajowy multipleks DAB+ z 13 stacjami prywatnymi. Multipleks NENT obejmuje znane w kraju marki radiowe, takie jak Rix FM, Star FM i Bandit Rock. Po uruchomieniu multipleksu w Göteborgu i Malmö prawie połowa mieszkańców jest w DAB Plus. Prywatna firma medialna Bauer 2020 uruchomiła kolejny, ponadregionalny Mux.  Nadaje on znane rozgłośnie radiowe, takie jak NRJ czy Mix Megapol w metropoliach Sztokholmu, Göteborga i Malmö.

Szwajcaria

Poza Norwegią z analogowego radia FM wycofuje się również Szwajcaria. Ostatnie częstotliwości mają zostać wyłączone w styczniu 2023 roku. Federalny Urząd Komunikacji rozpoczął kampanię informacyjną towarzyszącą tej zmianie. DAB+ jest obecnie najpopularniejszą metodą nadawania radia w Szwajcarii. Wynika to z raportu zleconego przez Federalny Urząd Komunikacji i grupę roboczą ds. migracji cyfrowej. 37 procent ankietowanych słuchaczy radia używa DAB+. FM zajmuje drugie miejsce z 32 procentami, a zaraz za nim uplasowało się radio internetowe z 31 procentami. Prawie siedmiu na dziesięciu Szwajcarów korzysta przede wszystkim z cyfrowych kanałów dystrybucji do słuchania radia. Obecnie w Szwajcarii za pośrednictwem DAB+ można odbierać ponad 140 stacji.

Serbia

W Serbii prawie 80 procent ludności jest obecnie w zasięgu multipleksu testowego. Nadają z niego cztery programy nadawcy publicznego Radio-Televizija Srbije oraz cztery prywatne rozgłośnie radiowe.

Słowacja

Na Słowacji testowane są dwa multipleksy Towercom i AVIS. Obecnie 36,1 proc. ludności znajduje się w zasięgu publicznych i prywatnych stacji radiowych za pośrednictwem DAB+.

Słowenia

W Słowenii można korzystać z multipleksu z 20 prywatnymi stacjami radiowymi. Istnieją również trzy lokalne multipleksy. W zasięgu jest 73 proc. gospodarstw domowych i 89 proc. autostrad.

Turcja

W czterech regionach Turcji, w tym w Ankarze i Stambule, testowo działa multipleks państwowego nadawcy TRT z ośmioma rozgłośniami. Obecnie dociera do 25 procent populacji.

Wielka Brytania

DAB+ jest dostępny w 67 proc. brytyjskich gospodarstw domowych. Sprzedano 46 mln odbiorników obsługujących ten standard, a 97,5 proc. nowych samochodów jest sprzedawanych ze stosownymi tunerami. Na wyspach działa ponad 500 stacji radiowych w DAB i DAB+. W żadnym europejskim kraju nie ma tak zróżnicowanej oferty. Oprócz multipleksu BBC działają tu dwa prywatne multipleksy radiowe i liczne regionalne. W Wielkiej Brytanii można słuchać wielu ściśle sprofilowanych stacji. Na przykład Absolute Country Radio z muzyką country i Virgin Radio Pride UK, adresowanego dla społeczności LGBTQ+.

Ukraina

W Kijowie można słuchać czterech państwowych i dziesięciu prywatnych rozgłośni radiowych w DAB+ w regionalnym multipleksie. Oferta ostatnio powiększyła się o dwie kolejne stacje komercyjne, a nowe licencje przyznano właścicielom Prosto Radio Station i Radio Miami.

Watykan

W aglomeracji Rzymu Radio Watykańskie prowadzi multipleks z czterema stacjami w różnych językach.

Włochy

84 proc. populacji może już odbierać programy w DAB+, a sieć multipleksów rozwijała się mimo pandemii koronawirusa. Działalność rozpoczęły na przykład lokalne multipleksy. Cyfryzacja najszybciej postępuje w Południowym Tyrolu. Nadawca publiczny RAS wyłączył tu nadajniki FM na rzecz DAB+ ze względu na oszczędności. Publicznych i prywatnych stacji w tym graniczącym z Austrią i Szwajcarią regionie można słuchać wyłącznie cyfrowo. Za pośrednictwem DAB+ we Włoszech nadaje 200 rozgłośni. Dzięki nowym multipleksom lokalnym ta liczba ciągle się zwiększa.