Marzena Strzelczak: pandemia zdeterminowała aktywności CSR w 2020 roku

Beata Goczał: Niemal wszystkie sfery życia w 2020 roku zdominowała pandemia COVID-19. Jakie główne trendy można było zaobserwować w Polsce,  jeśli chodzi o działania CSR?
Marzena Strzelczak: Pandemia zdeterminowała aktywności CSR w 2020 roku, ale nie zdefiniowała go na nowo. CSR jako strategia zarządzania ma na celu minimalizowanie wpływu negatywnego i maksymalizowanie pozytywnego. W 2020 roku tych form wsparcia, pomocy, obszarów reagowania, właśnie w kontekście pozytywnego oddziaływania biznesu, było bardzo dużo. Potrzebne były bowiem pilne działania dotyczące bezpieczeństwa, życia i zdrowia społeczeństwa jako całości. Równocześnie, pewne słabości systemowe stały się wyzwaniami, których rozwiązanie wymagało natychmiastowej reakcji. Firmy masowo podjęły szereg aktywności wspierając medyków i służbę zdrowia. W edukacji, współpracy firm ze szkołami,  priorytetowe stało się wsparcie dzieci i młodzieży oraz nauczycieli w nauce zdalnej. Zarówno jeśli chodzi o potrzebny sprzęt, wyposażenie techniczne, jak i metodykę nauczania w nowej formule, które nagle stała się powszechna. Ważną formą odpowiedzialności firm była troska o bezpieczeństwo klientów. Inny wymiar zyskała także współpraca ze społecznościami lokalnymi czy kontrahentami. Byliśmy i cały czas jesteśmy świadkami wielu aktów solidarności biznesu,  w różnych aspektach życia społeczności lokalnych.

Drugim kluczowym  obszarem przemian i zaangażowania firm, okazały się zagadnienia pracownicze. Polski Instytut Ekonomiczny oszacował, że praca zdalna to codzienność dla ponad 5 mln Polaków Rodzi to nowe wyzwania w zakresie kształtowania odpowiedzialnego miejsca pracy - począwszy od organizacji pracy, przez integrację i motywację  zespołu, aż po zarządzanie stresem, work-life-balance i dobrostan psychiczny zatrudnionych.

Niezmiennie priorytetem dla odpowiedzialnego biznesu pozostają kwestie środowiskowe. Mimo że wydarzenia związane z pandemią sprawiały, że o tematach środowiskowych mówiło się mniej,  to dla firm jest to jeden z kluczowych obszarów działań CSR. Obserwujemy rozmaite inicjatywy związane z ochroną bioróżnorodności, rozwiązaniami gospodarki obiegu zamkniętego czy przeciwdziałaniem zmianom klimatu.

Jeszcze w ub.r. i na początku tego główne aktywności firm w tym obszarze skupiały się wokół ekologii i klimatu COVID to zmienił czy można pokusić się o stwierdzenie, że przez to sprawy klimatu zeszły na dalszy plan?
67 proc. respondentów badania Forum Odpowiedzialnego Biznesu pt. “Koronawirus – opinie Polaków i ocena działań pracodawców”, zgadza się ze stwierdzeniem, że pandemia pokazuje, że ludzie muszą traktować środowisko naturalne z większym szacunkiem. Podobne głosy ekspertów - o pandemii jako efekcie braku  poszanowania dla środowiska naturalnego – wybrzmiewały też w debacie publicznej.  Kwestie środowiskowe nie zniknęły z mapy priorytetów odpowiedzialnego biznesu, tylko sytuacja sprawiała, że pilna była potrzeba działań społecznych. Oba obszary - społeczny i środowiskowy - stanowią trzon CSR i praktyk realizowanych przez biznes. Pokazuje to też dotychczasowa praktyka odpowiedzialnych firm.

Pandemia COVID-19 nie zdezaktualizowała też międzynarodowych przedsięwzięć wspierających zrównoważony rozwój, takich jak m.in. Europejski Zielony Ład czy Agenda 2030. Obserwujemy akcentowanie wyrażonych w tych dokumentach wartości i ich potwierdzenie w nowych  inicjatywach regulatorów i biznesu. Troska o trwały rozwój, który wymaga poszanowania planety i jej zasobów oraz innowacje na rzecz ochrony klimatu i środowiska naturalnego są kluczowym przesłaniem tych aktywności.

COVID z drugiej strony niejako zmusił firmy do tego, by w CSR mocniej się zaangażować? Bo tak należy, bo tak trzeba? Bo tego oczekują konsumenci?
Presja konsumentów należy do czynników wzmacniających CSR i zrównoważony rozwoju. Zajęcia aktywnej postawy wobec pandemii oczekuje od biznesu 61 proc. Polaków - jak wynika z najnowszego barometru Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej. Oczekiwanie zaangażowania się w walkę ze skutkami pandemii pokazuje, że społeczeństwo ma świadomość, że biznes może w wielu wymiarach pozytywnie wpływać na otaczającą nas rzeczywistość. To akurat pozytywny sygnał - postrzegania firm jako aktywnych uczestników życia społecznego, realizowania przez nie koncepcji „good corporate citizenship”. Co ciekawe, coraz częściej pojawia się też pojęcie „aktywizmu korporacyjnego” czyli reakcji firm na ważne kwestie (które mogą/są być postrzegane jako polaryzujące społecznie czy polityczne) społeczne czy środowiskowe, ich zaangażowania i chęci wsparcia np. ruchów społecznych i/lub grup narażonych na dyskryminację (np. Black Lives Matter, osób LGBT+, ruchów kobiecych). Wydaje się, że ten trend ma szansę być trendem rosnącym.

Jakie jeszcze inne ważne kwestie w obszarze CSR nabrały w wyniku pandemii na znaczeniu?
Pandemia doprowadziła do przyspieszenia rozwoju technologicznego, eksperci mówią wręcz o skoku technologicznym o całą dekadę. Doświadczenie ogromnej zmiany w tym zakresie jest dość powszechne w odczuciu osób, które obecnie wykonują pracę zdalnie. Pracujemy zupełnie inaczej, mimo że korzystamy z tych samych, zdawałoby się, narzędzi (internet, komputer, telefon). To rodzi rozmaite wyzwania. Z jednej strony dotyczą one organizacji pracy oraz dobrostanu pracownic i pracowników, o czym już mówi się dość głośno. Z drugiej strony, są też skutki, których może jeszcze wyraźnie nie widać, a które będą miały znaczący i dalekosiężny wpływ na społeczeństwa. Są one związane m.in. z nabywaniem nowych kompetencji przez zatrudnionych oraz ich przekwalifikowaniem się, ze zmianą pracy w całej gospodarce, ale i przekształceniami wielu sektorów. Zagadnieniom  wpływu robotyzacji i automatyzacji na rynek pracy poświęcony jest międzynarodowy projekt “Upskill 4 Future”, koordynowany przez CSR Europe, przy wsparciu Fundacji  JP Morgan, w czterech krajach UE, a w Polsce realizowany przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Na skutek pandemii temat przemian technologicznych stał się więc jeszcze pilniejszy i bardziej aktualny zarówno w kontekście kwestii pracowniczych, jak i w szerszym ujęciu  – w odniesieniu do spójności społeczeństw.

Na początku pandemii media były bombardowane informacjami o tym, jak mocno firmy z różnych sektorów gospodarki wspierają medyków, szpitale, seniorów, kupują środki ochrony osobistej itp. Wydawać by się mogło, że wówczas tych aktywności było więcej, a teraz - gdy liczba zachorowań jest znacznie większa niż wiosną -  mniej się angażują.

Na portalu Odpowiedzialnybiznes.pl działa specjalna sekcja “Biznes w odpowiedzi na COVID-19” z przykładami zaangażowania biznesu w walkę z rozprzestrzenianiem się koronawirusa SARS-CoV-2. Faktem jest, że zakładkę obecnie aktualizujemy rzadziej, choć wciąż publikujemy w niej wiele ważnych i społecznie potrzebnych inicjatyw. Odpowiedzi na pytanie o mniejszą aktywność firm w walce z pandemią, mogą dostarczać wyniki badania “CSR w praktyce – barometr Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej”. 40 proc. respondentów przyznało, że pandemia sprawiła, że część prowadzonych i zaplanowanych na ten rok działań CSR została wstrzymana. Tylko 17 proc. było zdania, że pandemia nie wpłynęła na realizowane działania CSR, które były kontynuowane zgodnie ze strategią sprzed pandemii. Osoby zarządzające w firmach CSR i zrównoważonym rozwojem wracają  do podjętych zobowiązań, dostosowując je do nowych realiów czy też przeprowadzają je w nowej formule. Mniej jest  działań doraźnych, które dominowały podczas pierwszej fali pandemii. Obecnie firmy starają się już mocniej godzić pomoc z zaangażowaniem systemowym, zobowiązaniami długofalowymi w zakresie CSR, uwzględniając  nowy kontekst społeczno-gospodarczy. Tak więc to,  czego możemy oczekiwać, to właśnie mocniejszego odzwierciedlenia w zobowiązaniach strategicznych firm ich reakcji na nowe potrzeby i dalekosiężne skutki pandemii, zarówno w wymiarze społecznym jak i  środowiskowym.